English

Đerdapska klisura je daleka prošlost i veoma retka prirodna lepota, mesto začetka moderne civilizacije i mesto značajno za poznavanje opšte kulture čovečanstva, a sve protkano savršenom simfonijom koju grade divljina, prirodni ekstremi, vodeni vrtlozi i strme litice obavijene velom snage ljudskog uma i neizbrisivih tragova istorije u svakom njenom kutku.

Nalazi se u Nacionalnom parku Đerdap i kao takva predstavlja njegov najlepši i najšarmantniji deo, kao i izuzetnu destinaciju za jednodnevni izlet. Nacionalni park nalazi se u severoistočnom delu zemlje i čini prirodnu granicu između Srbije i Rumunije. Đerdapska klisura je ujedno i najveća klisura probojnica u čitavoj Evropi koju čine četiri klisure i tri kotline, a smenjuju se ovim redosledom: Golubačka klisura, Ljupkovska kotlina, zatim klisura Gospođin vir, Donjomilanovačka kotlina, potom klisure Mali i Veliki kazan, Oršavska kotlina i na kraju Sipska klisura, u čijem delu se Đerdapska klisura još naziva i Gvozdena vrata, jer je dugo ovde plovidba bila gotovo nemoguća, što zbog naglog pada nivoa vode, što zbog podvodnih stena. Ukupna dužina Đerdapske klisure iznosi oko 100km. Đerdapska klisura započinje nizvodno od Golupca, a završava se pre Kladova, kod tvrđave Dijana, kada se nizvodno ide prema Kladovu. 

Površina Nacionalnog parka Đerdap iznosi oko 64.000ha i na tom ogromnom površinskom zamahu od Golupca do Sipa postoji mnoštvo izvanredno lepih atrkacija koje neizostavno vredi videti, pogotovo što se njihova lepota nadopunjuje bogatom istorijom ovog kraja koja seže u vremena kada čovek ovim predelima još nije hodao.

Polazeći od Golupca, iz čije neposredne blizine i započinje Đerdapska klisura, na uzvišenju iznad Dunava, leži Golubačka tvrđava, zakonom zaštićen rezervat, jedna od najvećih i najpoznatijih srednjovekovnih utvrda na Dunavu. Odatle i započinje Golubačka klisura koja je duga nekih 14km, a samim tim početak Nacionalnog parka Đerdap. I već ste u avanturi vekova. Nadomak Golupca je naselje Dobra, u dolini istoimene reke, koje je pritoka Dunava. Nizvodno od nje se nalazi Lepenski vir, arheološko nalazište od izuzetne važnosti, gde su u tri kulturna sloja, jedan iznad drugog, poređani ostaci osam naselja. Reč je o planski građenom naselju u kojem je danas sačuvano 136 osnova kuća trapezoidnog oblika gde je u svakoj kući postojalo ognjište u obliku pravougaonika. Oko ognjišta je zastupljena ornamentika u vidu tankih i trouglastih keramičkih pločica, što je i dan danas vidljivo. Kuće su im služile za verske obrede i stanovanje. Pažnju privlače jedinstvene umetničke forme u vidu skulptura, izražene figurativnosti, gde se poseban pečat stilizacije vršio na glavama, karakterističnim po lučno izvijenim obrvama, velikim i širokim ustima i dugom nosu, dajući im na taj način riboliki izgled. Ove figure su u ta davna vremena imale magijsku moć, a danas predstavljaju jedan od simbola Đerdapa. Značaj Lepenskog vira je nemerljiv, jer je kultura ovog lokaliteta trajala od oko 8.000. do 4.500. godine pre naše ere, to je kultura jedinstvena u svetu i predstavlja jedno od prvih stecišta čoveka na globalnom nivou, što je značajno za poznavanje opšte kulture sveukupnog čovečanstva. Јer, ovde je pre više od 8.000 godina udaren temelj modernoj civilizaciji.

Dalje put vodi ka Donjem Milanovcu, turističkom središtu Đerdapa. U širem pojasu Donjeg Milanovca, u davnoj prošlosti, postojalo je rismsko naselje Taliata, a kasnije naselje se vezuje za Poreč, koga zauzimaju Turci u XV veku, a u XIX Austrougari. Mesto kasnije postaje važna strateška tačka u Prvom srpskom ustanku, a potom se sredinom XIX veka gradi naselje u priobalju Dunava, naspram ostrva Poreč, te se stanovništvo preseljava u Milanovac, tako nazvan po Milanu, sinu kneza Miloša. Kasnije dobija pridev Donji, da bi se razlikovao od Milanovca u Šumadiji.

Od Donjeg Milanovca, Dunav skreće na sever uz padine planine Miroč i nakon toga se sužava gradeći Veliki i Mali kazan, koji se smatraju najinteresantnijim delom Đerdapske klisure, gde se stene iznad vode strmo uzdižu do 300m. To je nekada bio veoma nepristupačan deo za plovidbu, i u vidu je proširenja u bliku kazana gde je voda bila nemirna i ostavljala je utisak ključanja u kazanu. Ovde mogu da se vide ostaci nekadašnjeg rimskog puta koji je bio uklesan u stenu. Put su gradili car Tiberije, zatim Klaudije i Domentijan, a potonji koji je gradio put je bio car Trajan, koji ga je završio. Cilj je bio prodor u susednu Dakiju, na teritoriju današnje Rumunije, što je na kraju postignuto Trajanovim upornim graditeljskim radovima, koji su pravi građevinski podvig i za današnje uslove. On je završio put i napravio most preko Dunava, poznat kao Trajanov most, koji je imao 20 stubova. Bio je dug 1.097m, a važio je kao najduži most još 1.000 godina pošto je izgrađen. Projektovao ga Apolodor iz Damaska, najveći rimski graditelj i arhitekta toga vremena, a most je ostao upamćen kao jedan od najvećih dostignuća arhitekture Rima. Danas se most ne može videti, osim delova portla i tri stuba koji vire iz vode, a nalazio se kod mesta Kostol, nedaleko od Kladova, i spajao je Turn Severin sa rumunske strane. Tu se nalazi i čuvena Trajanova tabla, u koje je uklesan tekst na latinskom jeziku, koji svedoči da je car Trajan bio ktiror radova na završetku puta za Dakiju.

Pod Trajanovom tablom miruju duboke vode Đerdapskog jezera. Idući brodom ili magistralom uz jezero, brzo se stiže do hidroelektrane Đerdap. I može se uživati u njenom razgledanju. Takođe, u blizini brane su uređeni pogranični prelazi sa pasoškom kontrolom. Obilazak brane vodi stručno lice, a razgledanje uključuje prevodnice za brodove i mašinske hale. Dva kilometra nizvodno od hidroelektrane, pored Dunava i puta za Kladovo, otkriveni su ostaci utvrđenja Statio vataractarum Dioma, poznato kao utvrđenje Dijana. Predstavlja jednu od najbolje očuvanih rimskih vojnih utvrđenja, dugačko 140m i široko 134m, građena u prvom veku pred sam pohod na Dakiju, a izgradio ju je car Trajan. Svoju funkciju je vršila sve do VI veka kada nije uspela da odoli prodorima Slovena i Avara sa istoka.

Krajnja destinacija je Kladovo, gradić sa oko desetak hiljada stanovnika. Nekadadašnju osnovu naselja predstavljala je tvrđava Fetislam koja je takođe iz rimskog perioda, a potom je uzimaju Turci odakle 1542. napadaju rumunski grad Turnu Severin. Za njenu obnovu u tom periodu posebno je zaslužan Mehmed~paša Sokolović, o čemu svedoči natpis na ulazu u tvrđavu. Za vreme Prvog srpskog ustanka, ustanici su ovde podigli carinarnicu kojom je upravljao Vuk Karadžić. Danas se nalazi nizvodno od samog centra Kladova.

Saveti za putovanje:

• • Popnite se na Veliku Čuku sa koje se pruža predivan pogled najširi deo Dunava, koji je samo tu širok 4km i podseća na more, a u daljini se vidi Rumunija

• • Rezervat prirode Bojanine vode i u nastavku vrh Venac koji je sjajno mesto za piknik i odmor od šetnje

• • Vidikovci Štrbac, Ploče, Kovilovo i Sokolovac odakle možete da fotografišete Gvozdenu kapiju kao geološki bukvar Balkana, a najbolji su za fotografisanje Mali i Veliki Štrbac

• • Sa druge strane, za one odvažnije koji su radi da pešače i sa rumunske strane, mogu videti stenu Babakaj koja štrči iz Dunava, a nalazi se u Kazanu, zatim park prirode Gvozdena vrata i uspon do vrha Treskavac, koji se nalazi nasuprot Lepenskog vira, i tu možete posmatrati specifičnu pojavu kada se sunce “dva puta rađa”. Veliki Kazan sa rumunske strane krije prelepi manastir Mrkonju, koji leži pri obali Dunava, a posvećen je Sv. Iliji. Kilometar dalje od manastira je i čuveni lik poslednjeg vladara Dačana, Decebala, koji je uklesan u steni.

• • Od opreme imati gojzerice ili neke čvršće patike, vetrovku ili kabanicu u slučaju promene vremena, ranac sa hranom i vodom i pasoš su slučaju da se odlučite da avanturu upotpunite sa rumunske strane.

Kako stići do Đerdapske klisure:

Dolazak do Đerdapske klisure je najbolje izvršiti preko Donjeg Milanovca, glavnog turistuičkog centra čitavog Đerdapa. Svakodnevno iz Beograda polazi mnoštvo autobusa ka ovom gradiću smeštenom na desnoj obali Dunava, a u samoj blizini je Lepenski vir, kao nezaobilazna atrakcija Đerdapske klisure.

S druge strane, možete ići i do Kladova, a zatim od njega započeti avanturu po Đerdapskoj klisuri, i to uzvodno, prema Golupcu, idući od njenog kraja prema početku.

Što se tiče autobusa, najbolje je odabrati liniju koja vodi do Kladova preko Donjeg Milanovca. Za sve informacije o polascima i dolascima buseva iz oba pravca, najjednostavnije i najsigurnije je da se raspitate na broj telefona auobuske stanice u Beogradu +381 2636 299, a bilo bi dobro da kod sebe posedujete i broj autobuske stanice u Kladovu +381 19 81 469 i broj stanice u Donjem Milanovcu +381 30 86 185.

Možete krenuti i automobilom, ako ga posedujete, a dobar put vodi čitavom Đerdapskom klisurom prema granici sa susednom Rumunijom. Krenete putem E75 preko Požarevca ka Donjem Milanovcu, a do Kladova ima ukupno preko 240km.

Izvor fotografija: Shutterstock